كي مي توان ازدواج كرد؟  
منبع: فرهنگ و انقلاب اسلامي (www.farhangnews.ir)

مقدمه 

بسياري از جوانان با رسيدن به سن جواني و هيجانات جنسي ،به دور از آنكه به شرايط ازدواج فكر كنند ،تصور مي كنند كه ازدواج يك امر ساده و احتمالا يك تجربه ي شيرين خواهد بود ولي ازدواج در عين آنكه مي تواند شيرين ترين تجربه زندگي باشد مي تواند بدترين خاطره ها را هم رقم بزند.
ازدواج شروع عشق و محبت ،مسئوليت و همكاري است. بناي محكمي كه استحكامش نياز به محبتي طرفيني و كوششي هماهنگ دارد. و همه اين ها تنها در سايه ي دور انديشي قبل از ازدواج و بردباري پس از آن حاصل مي گردد.
 دختر و پسري كه مي خواهند ازدواج كنند بايد داراي شرايط لازم جسماني ، رواني ، عقلي ، اجتماعي و اخلاقي باشند كه در زير ، هر يك از اين ويژگيها مورد بحث و تحليل قرار خواهد گرفت.
1ـ رشد جسماني

در شناخت ميزان رشد جسماني دختر و پسر ، نه فقط بايد ارتباط و همبستگي ابعاد گوناگون رشد را در نظر گرفت ، بلكه رابطه رشد جسماني با عوامل روان شناختي حائز اهميت بسيار است . به بيان ديگر ، بين رشد جسماني  و سازگاريهاي رواني - اجتماعي ِ فرد ارتباط نزديك وجود دارد. رشد جسمي در ميزان و الگوي رشد جسماني ، گوناگوني هاي بسياري را به همراه دارد و اين حادثه بدون شك از نظر روان شناختي مهمترين و معني دارترين حادثه اي است كه در طول فرايند رشد جسماني اتفاق مي افتد .

2ـ رشد عقلي

رشد عقلي ، عبارت است از مجموعه فعاليت هاي فرد كه به ادراك ، فهم ، تشكيل مفاهيم ، بررسي معاني ، تفكر و تعقل ، پيش بيني و استنتاج ، برنامه ريزي ، تعيين هدف و انتخاب راهبردهاي براي رسيدن به هدف منتج مي شود . انديشه ، ديدگاه و نگرش فرد نسبت به زندگي جنبه عقلاني شخصيت فرد است .

رشد فكري پس از بلو غ جسماني رو به تكامل مي رود . پس از بحرانهاي بلوغ ، فرد  استعدادها ، تواناييها و امكانات محيطي خود را بهتر مي شناسد و نسبت به شخصيت خود بيشتر آگاهي مي يابد . در نتيجه تصميماتش بيشتر از عقل نشأت مي گيرد تا از احساسات .

حضرت علي (ع) در تعريف عقل مي فرمايد : عقل آن چيزي است كه راه ضلالت را از خوشبختي تمييز مي دهد و عاقل كسي است كه هر كاري را در جاي خود انجام دهد .

فردي كه از رشد عقلي برخوردار است داراي ويژگي هاي زير مي باشد :

1) از مسائل درك و فهم بهتري دارد ، براي مثال مي داند كه چرا ازدواج مي كند .

2) در زندگي داراي هدف است .

3) براي رسيدن به هدف واهداف خود در زندگي برنامه ريزي مي كند .

4) در تصميم گيري هاي خود بيشتر از عقلش تبعيت مي كند تا از احساساتش .

5)  انتظاراتش از خود و ديگران واقع بينانه است .

6) توانايي حل مساله را دارد ، يعني درباره ي هر مسأله مي انديشد و راه هاي حل آن را مورد ارزيابي قرار مي دهد .

7)  از خود و محيطش شناخت دارد .

8) در مواجهه با مشكلات ، موضع گيري هاي صحيح و اصولي دارد .يعني به جاي فرار از مشكلات و يا ناديده گرفتن آنها سعي مي كند با آنها برخورد اصولي كند .

9) فردي مسئوليت پذير است و مسئوليت اعمال ، رفتار و تصميماتش را بر عهده مي گيرد .

10)  بر رفتار كودكانه خويش غلبه كرده است و مطابق سن و رشد خود عمل مي كند .

3ـ رشد عاطفي

انسان موجود چند بعدي و در عين حال بسيار پيچيده است . با تمامي ارزش هايي كه براي عقل  متصور است ، اما تمام سعادت بشر در گرو تكامل عقل نيست ، بلكه سرمايه ي مهم ديگري به نام عواطف و احساسات در انسان وجود دارد كه به اندازه ي عقل مهم است . انسان به كمك عقل و عاطفه ( دوش به دوش هم ) راه تعالي و تكامل را طي مي كند .

رشد عاطفي و احساسي از شرايط لازم براي ازدواج است و داراي محاسن و مزاياي بسياري است :

1) عواطف و احساسات ، قدرت محركه ي انسان مي باشد .

2) عواطف و احساسات ، عامل اتصال و پيوستگي و تلطيف انسانها و جوامع است .

3) مهر ، محبت و عواطف از مهمترين عوامل موفقيت در زندگي زناشويي است .

فرد برخوردار از رشد عاطفي ، مهار احساسات منفي و مثبت خود را در دست دارد . او در ابراز خشم و ترس ، گريه و شادي ، محبت و غيره در محدوده ي مورد قبول جامعه عمل مي كند ، نه همانند يك كودك .

رشد عاطفي نيز مانند رشد عقلي به سن تقويمي نيست ، بلكه به ميزان يادگيري ، تجارب فرد و از همه مهمتر درتعامل عاطفي كودك با والدين و ديگر بزرگسالان آموخته مي شود . رشد عاطفي مانند رشد جسماني از لحظه ي تولد آغاز مي شود و حتي رفتار عاطفي كودك در هنگام تولد مشاهده مي گردد و بر اثر تعامل با خانواده و ديگر افراد در جامعه رشد مي كند ؛ پس اكتسابي است .

4ـ رشد اجتماعي

رشد اجتماعي ، رابطه ي نزديكي با رشد عقلي و رشد عاطفي دارد . انسان داراي چهار دنياي اجتماعي است : خانواده ، مدرسه ، شغل و دوستان كه فرد را بايد از نظر اجتماعي در آنها مورد ارزيابي و بررسي قرار داد . فردي كه از رشد اجتماعي برخوردار است روابط اجتماعي را بهتر درك مي كند ، به ديگران احترام مي گذارد ، حقوق ديگران را محترم مي شمارد و نقش ، وظايف و مسئوليت هاي مربوط به خويش را به نحو احسن انجام مي دهد . چنين فردي محيط زندگي و اجتماع خويش را خوب مي شناسد ، به ارزش ها و فرهنگ جامعه احترام مي گذارد و رفتار خويش را با ارزش ها و رفتار مطلوب در خانواده ، مدرسه و جامعه تطابق مي دهد ؛ ضمن آن كه در فعاليت هاي اجتماعي مشاركت دارد و مسؤليت هاي اجتماعي را مي پذيرد . امام صادق (ع) مي فرمايد : « كسي كه ازدواج مي كند بايد همسرش را اكرام كند .» يعني به او احترام بگذارد و گرامي اش بدارد .

به بيان كوتاه ، فردي كه از رشد اجتماعي برخوردار است :

1) در فعاليت هاي مختلف درگير است .

2) وظايف و مسئوليت هاي خويش را انجام مي دهد .

3) توانايي ايجاد ارتباط اجتماعي با ديگران را داراست .

4) مسئوليت پذير است .

5) در برخورد با افراد ديگر رفتار سازگارانه اي دارد .

6) در موقعيت هاي مختلف ، متناسب با آنها عمل مي كند .

رشد اجتماعي نيز اكتسابي است و فرد مهارت هاي مربوط به آن را در خانه ، مدرسه و اجتماع فرا مي گيرد .

5 -  رشد اخلاقي

از شرايط لازم براي ازدواج ، رشد اخلاقي است . اخلاق يعني خودنظمي در اعمال و رفتاري كه در آن رفاه فرد و ديگران هر دو مراعات شود .

اخلاق ، مجموعه اي از آداب و رسوم ، عادات و الگوهاي رفتاري است كه با معيارهاي مطلوب گروهي كه انسان با آن زندگي مي كند تطابق دارد .

روابط در زندگي زناشويي همانند هر ارتباط اجتماعي ديگرِ بين انسانها ، با در نظر گرفتن ارزش هاي اخلاقي و معنوي زن و مرد است كه منجر به سعادت و معنويت زندگي آنان مي گردد .

اخلاق عبارت از آن چيزي است كه بايد باشد . علماي اخلاق و انبياي الهي ، جامعه را از آنچه كه هست به سوي آنچه كه بايد باشد ، سوق مي دهند . پيامبر گرامي ما مي فرمايد : « من براي تكميل اصول اخلاق و فضيلت برانگيخته شده ام . بسياري از امور و مسائل زندگي زناشويي در چهارچوب اخلاق و فضايل اخلاقي قابل حل است و هر اندازه زن و شوهر متخلق به اخلاق و رفتار پسنديده مانند صداقت و گذشت ، درستي و فداكاري و … باشند ، زندگي شان از سلامت و آرامش بيشتري برخوردار خواهد بود.

اخلاق آموختني است و يادگيري ارزش هاي اخلاقي از سه طريق اتفاق مي افتد :

1)  پاداش و تنبيه

2) تقليد ناخودآگاه از افرادي كه فرد با آنها زندگي كرده است و ايده آلهاي او را تشكيل مي دهند .

3) از طريق تفكر . انديشه و تعمق درباره ي پي آمدهاي رفتار و نتايج رعايت اصول اخلاقي در موقعيت هاي مختلف .

امام صادق (ع) در كتاب الاخلاق مي فرمايد : « براي اقدام به هر كاري به كارگيري فكر و انديشه و مطالعه جوانب مختلف آن و مال انديشي شرط موفقيت و پيروزي است .

بنابراين ترديد نيست كه اخلاق را بايد يكي از مهمترين معيارها و شرايط ازدواج محسوب داشت